KAMIL K. PILICHIEWICZ, ADORACJA ŚWIATŁA. ADRIAN GLEŃ O TWÓRCZOŚCI WOJCIECHA KASSA

Nakładem Instytutu Literatury w ramach serii wydawniczej Nowa Krytyka i Esej w 2022 roku w Krakowie ukazała się pierwsza w całości poświęcona Wojciechowi Kassowi monografia Światło wiersza. Rzecz o twórczości Wojciecha Kassa – rzecz, już na wstępie uchylę rąbka mojej opinii – godna uwagi. Jej autorem jest Adrian Gleń – od lat uważny tej twórczości komentator i entuzjasta. Pisze o swoich intencjach otwarcie, nie ukrywa, że „ta mała monografia będzie stanowić próbę ożywienia recepcji dzieła jednego z ważniejszych poetów polskich średniego pokolenia, którego twórczość wydaje się – mimo zainteresowania objawianego przez liczne środowiska literackie, na przykład Toposu, Twórczości, Nowej Okolicy Poetów – marginalizowana”. Czy jest to próba udana?
Światło wiersza dzieli się zasadniczo na dwie części. Pierwsza zawiera szkice Glenia o pisarstwie Kassa, ujęte tematycznie w trzech rozdziałach, druga natomiast to wybrana przez autora (Nie)zupełnie prywatnie antologia poezji i prozy gospodarza Leśniczówki Pranie. Przyjrzyjmy się im bliżej.

Mapa biografii
Monografię otwiera szkic wprowadzający do dorobku pisarskiego autora Przepływu cieni poprzez szerokie drzwi jego biografii. Jest ona ściśle sprzężona z dokonaniami literackimi, dowodzi, w jak silnych relacjach do twórczości lirycznej pozostają podstawowe, nadrzędne okoliczności jej towarzyszące, czyli miejsce i czas powstawania tejże twórczości. Nic w tym odkrywczego, jednak casus Kassa ową zależność mocno uwidacznia. Dowody na to Gleń i inni interpretatorzy Kassowej dykcji znajdują we wciąż aktualizowanej i na nowo przez poetę z Prania odkrywanej „lokalnej metafizyce”. Nazywam Kassa poetą z Prania, ale ­­– co warto podkreślić – autor Wirów i snów do leśniczówki nad Jezioro Nidzkie przybył w 1997 roku z Pomorza, a dokładnie z Sopotu. Był więc na początku swojej twórczej wędrówki przyjezdnym, osobą z zewnątrz, krainą jezior oczarowaną lub, jak by sam Rycerzyk powiedział – oszołomioną. I to być może w tym zdumieniu należy upatrywać pierwszych poważnych prób lirycznych, których ukoronowaniem był tom Do światła, opublikowany w 1999 roku, czyli około dwa lata po objęciu przez Kassa schedy po Kirze Gałczyńskiej. „Natura wyzwoliła we mnie poetę” – przyznaje. Gleń, niejako dopowiadając, słusznie stwierdza, że mimo upływu ćwierćwiecza od zamieszkania poety w Praniu:

(…) natura stale u-rzeka twórcę, podpowiada mu sekretne znaki, ściele się przed nim w swoim metafizycznym potencjale. Wiersze Kassa bardzo często wyrastają, czy raczej wypływają, z wód jeziornych, leśnych duktów, faktury pni drzew okalających leśniczówkę, każdy z taką pieczołowitością nazywany byt roślinny i zwierzęcy zdaje się na czułe oko i ucho poety, którego słowo umacnia istnienie podarowanej i uradowanej poezją natury.

Próby syntezy
Kolejny rozdział jest próbą syntezy aktywności twórczej „poety metafu”, próbą okiełznania twórczego żywiołu w eseistycznych refleksjach, próbą określenia – żeby posłużyć się wykorzystanym przez Glenia dyskursem geograficznym – granicy, terytorium, odkrycia zależności, powiązań Kassowej dykcji w gęstym od rozmaitych konstelacji poetyckim uniwersum. Nie jest to oczywiście, czego autor tychże syntez ma pełną świadomość, zadanie łatwe. Być może tym bardziej właśnie próbuje Gleń fenomen poety z Prania zrozumieć i wyjaśnić. Tych kilkadziesiąt stron uważam za niezwykle ważny, a w zasadzie kluczowy w monografii, fragment owo pisarstwo interpretujący. Przede wszystkim autor Światła wiersza nazywa Kassa poetą światła, poetą solarnym. Twórczość ta realizuje się w poszukiwaniu metafizycznych okruchów, poprzez epifanię otaczającej go przyrody, przy jednoczesnej krytyce śmieciowych, umasowionych i zwulgaryzowanych elementów kultury współczesnej. Nie wzbrania się przy tym z czerpania inspiracji z bogatego naczynia tradycji poezji polskiej. Między strofami swoich wierszy Wojciech Kass z pełną świadomością wchodzi w rozmowę z dawnymi mistrzami słowa, takimi jak metafizyczny Czesław Miłosz, Tadeusz Różewicz, Józef Czechowicz, śpiewny „chlebodawca” Kassa – Konstanty Ildefons Gałczyński czy Rainer Maria Rilke. Ten ostatni w IX Elegii Duinejskiej zapisał:

Jesteśmy tu może tylko po to, by powiedzieć: dom,
most, studnia, brama, dzbanek, owocowe drzewo, okno –
najwyżej: kolumna, wieża… Ale powiedzieć, zrozum,
o, powiedzieć tak, jak nawet samym rzeczom
nie marzyło się nigdy

Kass swoją twórczością udowadnia, że to niecodzienne pisanie o codzienności, ekstatyczne poszukiwanie w tej urzeczowionej codzienności czegoś więcej, czegoś, co – jak by napisał Miłosz – ukryte jest pod podszewką świata i – dodam – zszyte nicią poezji z tkaniną życia, jest mu ciągle i nieprzerwanie bliskie. Autor Światła wiersza notuje:

Kiedy prześledzimy „przemiany światła” w dziele Kassa, co rusz pojawiać się będą w tym jaskrawym snopie światła rzucanym na literę wierszy kolejne „metafy” – drzewo, jeziorna woda, domostwo, kosmogonicznie pojęte słowo, by wymienić jedynie kilka kluczowych w tym miejscu pierwiastków metafizycznych, pozostawiając je – za Miłoszem – do odstąpienia, ufając, że rychło znajdą się czytelnicy, którzy zechcą tymi tropami podążyć przez świat autora Przepływu cieni i dalej.

Gleń sam staje się tego rodzaju czytelnikiem tropiącym „metafy” w kolejnych książkach autora 20 wierszy o położeniu.

[…] Więcej w numerze

We use cookies to personalise content and ads, to provide social media features and to analyse our traffic. We also share information about your use of our site with our social media, advertising and analytics partners. View more
Cookies settings
Accept
Privacy & Cookie policy
Privacy & Cookies policy
Cookie name Active

Polityka prywatności

Instytut Książki dba o poszanowanie prywatności osób korzystających z jego serwisów w domenie www.topos.com.pl. Dane, które zbieramy, są wykorzystywane wyłącznie do celów statystycznych.

Jakie dane o Tobie zbieramy?

Dane zbierane automatycznie:
Gdy odwiedzasz naszą stronę internetową automatycznie zbierane są dane dotyczące Twojej wizyty, np. Twój adres IP, nazwa domeny, typ przeglądarki, typ systemu operacyjnego, miejscowość, w której mieszkasz, itp.

Dane zbierane, gdy kontaktujesz się z nami:
Gdy kontaktujesz się z nami za pomocą telefonu lub poczty e-mail, przekazujesz nam swoje dane osobowe, np. imię, nazwisko, adres e-mail, itp. Wszystkie dane zbieramy tylko i wyłącznie w celach kontaktowych. Nie przekazujemy ich stronom trzecim i nie przechowujemy dłużej niż to konieczne.

W jaki sposób wykorzystujemy Twoje dane?

W żadnym wypadku nie będziemy sprzedawali danych zebranych o Tobie podmiotom trzecim.
Dane zbierane automatycznie mogą być użyte do analizy zachowania użytkowników na naszej stronie internetowej, zbierania danych demograficznych o naszych użytkownikach lub do personalizacji zawartości naszych stron internetowych. Dane te są zbierane automatycznie.

Dane zbierane w trakcie korespondencji pomiędzy Tobą a naszym serwisem będą wykorzystane wyłącznie w celu odpowiedzi na Twoje zapytanie.

W przypadku kontroli Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych Twoje dane mogą zostać udostępnione pracownikom Biura GIODO zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych.

Wykorzystanie ciasteczek („cookies”)

Nasza strona internetowa wykorzystuje ciasteczka, które służą m.in. identyfikacji Twojej przeglądarki podczas korzystania z naszej witryny, abyśmy wiedzieli, jaką stronę Ci wyświetlić. Ciasteczka pomagają nam dostosować naszą ofertę do odpowiednich odbiorców i sprawdzić skuteczność docierania publikowanych informacji do określonej grupy użytkowników. Ciasteczka nie zawierają żadnych danych osobowych.

Większość używanych przeglądarek, zarówno na komputerach, jak i smartfonach czy innych urządzeniach, domyślnie akceptuje pliki „cookies”. Gdy zechcesz zmienić domyślne ustawienia, możesz to zrobić w przeglądarce. W przypadku problemów z ustawieniem zmian należy skorzystać z opcji „Pomoc” w menu używanej przeglądarki.

Wiele plików „cookies” pozwala na wygodniejsze i efektywniejsze korzystanie z serwisu. Wyłączenie ich może spowodować nieprawidłowe wyświetlanie się treści serwisu w przeglądarce.

Zmiany naszej Polityki prywatności

Zastrzegamy sobie prawo do zmiany niniejszej Polityki prywatności poprzez opublikowanie nowej Polityki prywatności na tej stronie.
W razie pytań dotyczących ochrony prywatności prosimy o kontakt, nasze dane kontaktowe podane są na stronie internetowej.

W zakresie nieuregulowanym niniejszą Polityką prywatności obowiązują przepisy z zakresu ochrony danych osobowych RODO.

Save settings
Cookies settings
Skip to content